Neal Stephenson – 1: Biyografi

Akif Manisalı, 28 Haziran 2016

AKİF MANİSALI – Neal Stephenson, 31 Ekim 1959 senesi, Maryland, Amerika Birleşik Devletleri doğumlu bir bilim kurgu yazarı. Kendi ifadesiyle “köksüz ve göçebe bir doğal-bilimler ve mühendislik profesörleri kabilesi”nden geliyor. Babası elektrik mühendisliği, babasının babası ise bir fizik profesörü. Kendisi de bir biyokimya laboratuvarında çalışan annesinin babası da bir biyokimya profesörü. Boston Üniversitesi’nde fizik dalında başlayan eğitimini üniversitenin atmosferinde daha uzun kalmasını sağlayacak coğrafya alanına geçerek devam ettiren Stephenson, fizik yan dalı ile coğrafya uzmanlığını bitirerek 1981 yılında mezun olmuş. 1984 yılından beri ABD’nin Pasifik Kuzeybatısı diye tabir edilen coğrafi bölgesinde yaşayan yazar, şu anda doktor eşi ve iki çocuğu ile aynı bölgedeki Washington eyaletinin Seattle şehrinde hayatını devam ettiriyor.

Stephenson’ın bilim kurgu öğeleri de taşıyan bir üniversite gençliği hikâyesi olan ilk romanı The Big U kendisi Boston Üniversitesi’nden mezun olduktan sadece 3 sene sonra 1984 yılında yayınlanıyor. 2012 senesinde “We Solve For X” forumu için yaptığı bir konuşmada, “Ben çevreci olarak yetiştirildim ve doğal/içgüdüsel tepkilerimin tümü çevreyi koruma hareketi ile uyum içindedir.” yorumunu erkenden teğit edercesine çevreci bir ana karakter etrafında kurguladığı Zodiac: An Eco-Thriller romanı ile 1988 senesinde yazarlık kariyerine devam ediyor. Zodiac: An Eco-Thriller romanı, Stephenson’ı bilim kurgu dünyasında bir yıldız yapan ve bir siberpunk (cyberpunk) klasiği olarak anılan (bazı yorumcular tarafından da ilk post-siberpunk eser sayılan) romanı Snow Crash (Parazit) izliyor 1992 yılında. Ülkemizde Elmas Çağı: ya da Genç Bir Kadının Resimli Okuma Kitabı olarak basılan, Hugo ve Locus Bilim Kurgu ödüllü romanı The Diamond Age: or A Young Lady’s Illustrated Primal (1995), 1999 senesinde basıldığında bilim kurgu camiasında çok popüler olan ve yazara 2000 senesinde yeni bir Locus Bilim Kurgu ödülü kazandıran kriptografi perspektifinden bir tarih denemesi, kurgu romanı Cryptonomicon, 7 senede hazırladığı kurgu tarih üçlemesi Baroque Cycle’ın romanları Quicksilver (2003 – Arthur C. Clarke ödüllü), The Confusion (2004 – Locus Bilim Kurgu ödüllü), The Systems of the World (2004 – Locus Bilim Kurgu ve Prometheus ödüllü), 2009 senesinde yazara bir Locus Bilim Kurgu ödülü daha kazandıran Anathem (2008), Foreworld Saga kurgu evreninde geçen ve akıllı telefonlar, internet ve basılı metinler gibi farklı ortamlar üzerinden yenilikçi bir hikâyecilik ortaya koyan The Mongoliad (2010-2012) üçlemesi ve 2011 senesinde basılan son tekno macerası Reamde, Neal Stephenson’ın kayda değer diğer eserleri. Yazarın büyük bir kıyamet senaryosu ile karşı kaşıya kalan insanlığın hayatta kalmak adına verdiği mücadeleyi kurguladığı son romanı Seveneves de 2015 senesinde sevenleri ile buluştu.

 

2008 senesinde Los Angeles Times gazetesindeki Neal Stephenson ve eserlerini incelediği yazısında Scott Timberg, Stephenson’ı sıfıra vurulmuş başı, bir dağcıya yakışır sakalı ve gömlek cebine iliştirilmiş kalemi ile yarı mühendis yarı da ırkçı dazlaklara benzetiyor. Röportajın yapıldığı 2008 senesinde 48 yaşında olan Stephenson’ı fiziksel olarak zinde bulan ve “Dev bir kılıç taşıması gerekiyor gibiydi sanki” diyerek tasvir eden gazeteci için, Stephenson’ın Orta Çağ kılıç sanatları konusundaki uzmanlığı ve Seattle merkezli Lonin isimli kılıç sanatları eğitimi ve pratiği veren grubun da kurucularından olması düşünüldüğünde yerinde bir tesbitte bulunmuş denilebilir. Gazeteci, Stephenson’u özel olarak soğuk bulmasa da her zamanki gibi kapalı ve hafif çiseleyen bir Seattle akşamında yedikleri yemekteki söyleşide yazarın en heyecanlı cevapları bile isteksizce veriyormuş gibi hissettiren düşünmek için sessiz kaldığın anları, havadan sudan konulara girmeye tenezzül etmemesini ve çeliği delecek keskinlikte kömür karası gözlerle etrafını gözlediğini ifade etmeden geçemiyor. Scott Timberg’ün bu akılda kalıcı gözlemlerinin benzerleri Neal Stephenson’ın söyleşi ve konferansları izlendiğinde kendisi ile birebir tanışmayanlarca da açıkça hissedilebiliyor.

Kişisel web sitesinde yayınladığı Why I Am a Bad Correspondent (Neden Kötü Bir Mektup Arkadaşıyım) başlıklı makalesinde tam da bu duruma değiniyor Neil Stephenson. Neden kendisine gelen çoğu mektup, e-mail ve konferans tekliflerini cevapsız bırakmak durumunda kaldığını açıklarken bir bilim kurgu yazarına yakışır şekilde “bilimsel” bir yorumla verimlilik denkleminin doğrusal olmadığını (non-linear) ifade ediyor. Verimli çalışabilmek için bloklar halinde kesintiye uğramamış zaman dilimlerine ihtiyacı olduğunu belirten Stephenson, romanlarının kendisi ve ailesine orta-sınıf bir hayat sunacak kazanımlar getirdiğini ama kendisine yardımcı olacak çalışanlar tutma imkânı olmadığını ekledikten sonra kötü bir mektup arkadaşı olmak ile iyi bir romancı olmak arasında karar vermek zorunda kaldığında iyi bir romancı olmayı tercih ettiğini ve sevenlerinin kendisini affedeceklerini umduğunu ifade ediyor. Bunların da ötesinde, Neal Stephenson’ı tanımak adına, neden her gün düzenli yazması gerektiğini hissettiğine dair açıklaması kayda değer. Yazar aynı makalesinde “Her gün kurgu hikâyeler kaleme almak zihin sağlığımı muhafaza etmek adına zaruri bir bileşen gibi gözüküyor. Eğer yazı yazmam bir şekilde engellenirse hızlıca bunalıma giriyorum ve çevresince çekilmez bir insana dönüşüyorum.” itirafında bulunuyor.

Neal Stephenson heyecanlar ve duygulardan ziyade fikirler ve hayallerin insanı. Kendini ifade ederken durgun, monoton ama kuvvetli bir hitabeti var. Havadan sudan konuşmaya tenezzül etmediği gibi modern hitabet tekniklerinin şaşaalı ifade kalıplarını, izleyiciyi yönlendiren ve dikkatini cezbeden hareket ve anlatım numaralarını kullanmayı da kendine yakıştırmıyor adeta. Konuşmasına ve duruşuna hâkim kontrollü bir sakinlik atmosferi içinde hareket ediyor çoğu zaman, ama belden aşağısının gözüktüğü videolarda hiç durmadan salladığı ayakları aslında orada oturup kitaplarını tanıtmaktan ziyade evinde hayal dünyasına çekilerek yeni romanların kapılarını aralamak için sabırsızlandığının göstergesi gibi aslında.

Not: Neal Stephenson’ın eserleri ve hayatına kısaca giriş yapan bu yazının ikinci bölümünde yazarın eserleri ve çalışmalarının bilim kurgu edebiyatı, popüler kültür ve bilim üzerindeki etkilerini irdeleyerek Neal Stephenson’u incelemeye devam etmeyi planlıyorum.