O Sırada Yeni Zelanda…

Mehmet Aydemir, 30 Mayıs 2017

Başlığın devamı Yeni Zelanda Dünya yörüngesine roket fırlatmayı başaran 11. ülke oldu şeklinde devam edecekti ki Mayıs’ın 25’indeki deneme başarısız oldu. Roketi gönderen Rocket Labs Yeni Zelanda’lı bir Amerikan şirketi. 2006’da Peter Beck tarafından kurulmuş. Az değil, 11 senelik emeğin ürünü bir roket şirketi. İşte tam da bu nedenden buna başarısızlık demek pek doğru sayılmaz. Sonuçta roket yörüngeye ulaşamadığı için şirketin bilgi birikimi yok olmuyor. Başarıya ulaştıracak bir başarısızlık demek daha doğru olur ve bunun bir değeri var. Şirketin CEO’su Beck de doğal olarak bu iyimserliği taşıyor: “Yörüngeye tam olarak ulaşamadık ve bunun nedenini araştıracağız. Yine de ilk testte uzaya ulaşmamız programımızın ticari aşamasını hızlandırmak adına bizi inanılmaz güçlü bir konuma getirdi”.

Beck’in bu yaklaşımına learning curve, yani öğrenme eğrisi deniyor. Bireylerde de kurumsal organizasyonlarda da geçerli bir tanım. Öğrenme ile tecrübe arasında ilişkisini gösteren bir eğri. Türleri de var. En kapsayıcı olanı sigmoid işlevi. Bilinen adıyla S eğrisi. Başlangıçta öğrenme tecrübeye göre daha yavaş büyüme ivmesi gösteriyor. Sonrasında uzmanlaşma dönemi diyebileceğimiz dönemde biriken tecrübeden elde edilen bilgi arttıkça öğrenme hız kazanıyor. Nihayetinde tecrübeye dayalı öğrenme duruyor. Öğrenme eğrisinin üssel hareket eden versiyonu da var. Yani uzmanlaşmanın sonsuza gittiği durum.

 

Rocket Lab’ın uzay kargoculuğunda ön plana çıktığı 2 özelliği var. Electron adını verdikleri elektrik türbinli pompa motorun dışı karbon fiberden oluşuyor. Motorun parçaları 3 boyutlu yazıcıyla üretiliyor. Bu özellikler Rocket Lab’a önemli bir maliyet avantajı kazandırıyor. Electron’un üretim maliyeti 5 milyon dolar civarında. SpaceX’in Falcon’un ise fırlatma başına 60 milyon dolar maliyeti var. SpaceX ARGE’si halen devam eden reusable roketle bu maliyeti fırlatma başına 6 milyon dolara indirmek istiyor.

Rocket Lab’ın diğer özelliği kendisi hafif yük taşımacılığında konumlandırmış olması. Roketleri 17 metre ve 225 kg taşıma kapasitesine sahip. Kıyaslamak açısından Falcon ise yaklaşık 70 metre uzunluğunda ve 23 ton yük taşıyabiliyor. Yani daha ufak bir roketle daha az yükü daha ekonomik taşıma işlevi görme hedefleniyor. Şirket senede 120 roket üretebilecek durumda. Tahminlerine göre ticari uçuşlara tamamen hazır olduklarında senede 50 uçuş gerçekleştirebilecekler. Henüz belirli bir tarih vermekten kaçınıyorlar. Kıyaslama açısından 2016’da toplam yapılan yörünge uçuşu sayısı ise 82. Uçuşların artış hızı ile beraber değerlendirildiğinde Rocket Lab’ın hedefi önümüzdeki yıllar için makul görünüyor.

En büyük potansiyel müşterileri alçak yörüngeye uydu göndermek isteyen özel girişimler olması bekleniyor. İlk işlerini de almaya başladılar. Google Lunar X Prize ekiplerinden Moon Express Ay’a göndereceği gezgini taşıma görevi için Rocket Lab’la anlaştılar. Yörüngeye kadar çıkartılacak olan Moon Express’in kapsülü daha sonra kendi itiş gücüyle Ay’a ulaşmaya çalışacak ve gezgini Ay’a indirecek. GLXP’de yer alan bir diğer takım SpaceIL ise SpaceX’le anlaşmıştı. Ayrıca Nasa ve ufak boyutta uydular üreten Planet and Spire adlı özel şirketle de anlaşmaları bulunuyor. Artık özel uzay girişimlerinin birbirlerine hizmet sağladığı dönemi yaşıyoruz ve bu tarz işbirliklerinin sayısı giderek artacak.

Rocket Lab bu zamana kadar 75 milyon dolar yatırım aldı. Bünyesinde yaklaşık 100 kişi çalışıyor. Aldığı yatırımlar üzerinden şirketin değeri yaklaşık 1 milyar dolar civarında.

Yazının başında Rocket Labs başarılı olsaydı Yeni Zelanda yörünge uçuşu yapan 11. olacaktı demiştik. Diğer 10 ülke hangileri diye merak edenler için aşağıda kronolojik liste yer almakta.

Listede kalın fontla yazılmışlar roket fırlatma kapasiteleri bulunan ülkeleri göstermekte. ABD, Japonya, Çin, ESA, Hindistan, İsrail, Rusya, İran ve Kuzey Kore kendi sınırları içinde yörüngeye roket fırlatabilen ülkeler. Buna karşın Fransa, İngiltere ve Ukrayna farklı ülkelerde roket gönderebilmişler.

Ukrayna’nın başarısı Sovyet mirasının üzerine konmasıyla ilgili bir durum.

İran Dış Uzay Anlaşması imzalamayıp roket fırlatma kapasitesine sahip tek ülke.

Kuzey Kore’nin başarılı olup olmadığı meçhul.

Önümüzdeki yıllarda listeye Brezilya, Güney Kore, Avustralya ve yazıda konu aldığımız Yeni Zelanda’nın da eklenmesi bekleniyor.

Uzay yarışını takip etmeye devam edeceğiz…