Devlet teknolojiye neden destek olur?

Bedirhan Sonakın, 1 Haziran 2017

Geçtiğimiz yazıda, ABD örneği üzerinden devletin teknolojik gelişmelere nasıl önayak olduğu konusunda bazı doneleri paylaşmıştık. Devletin yapısı kadar, devlette farklı seviyelerde yer alan bürokratların, teknokratların ve en önemlisi liderlerin, teknolojik gelişmeleri destekleme konusunda takındıkları tavır da devlet-teknoloji konusunda önem taşıyan bir etmen oluyor. Bir çoğumuz, farklı devletlerin teknolojik gelişmeleri destekleyici hamlelerini gördüğümüzde gıpta ile bakıyoruz, ardından da devletin bu destekleri nasıl yapması gerektiğine ve ülkemizde bu gelişmenin nasıl olması gerektiğine dair fikirlerimizi ortaya koymaya çalışıyoruz. Bu fikirlerin bir kısmı çözüm odaklı olurken, bir kısmı da kaçan fırsatları görüp ister istemez “bizden adam olmaz” şeklinde bir havaya bürünebiliyor.

Ortaya çıkan bu fikirlerin devlet seviyesinde değerlendirilebilmesi için hem devlet yapısında /devletin kurumlarında hem de devlette yer alan kişilerde bu fikirlerin bir karşılığı olabilmesi gerekiyor. Yine geçtiğimiz yazıdaki örnek üzerinden gidersek, Başkan Roosevelt’e yazılan mektuptaki 4 soruda da içkin olan, son soruda da kelimelerle ortaya konan ve önemli gördüğümüz tabir şuydu, “bilimsel gelişmelerde savaş dönemindeki seviye”.

Devlet mevzubahis olduğunda, vatandaşlarının hakları, refahı gibi konular tabi ki önem taşıyor, ama devlet kavramının mahiyetinde kendi varlığını sürdürme refleksi de içkin bir biçimde yer alıyor. Devletin varlığını sürdürmesi bayrak, para vb. simgelerden daha çok hakim olduğu topraklar üzerinde sağladığı düzen, koyduğu kuralları işletebilmesi, kuralların bozulmasında vereceği tepkiler vb. gibi hukuki süreçlerle tanımlanabilir. Devlet tanımını detaylı yaptığımız zaman bir çok özellik tabi ki ortaya çıkacaktır, ama asıl önemli olan devletin “kanun koyucu” olma özelliğidir. Bu özellik beraberinde koyulan kanunlara uyulmadığı takdirde de, devletin bu uyumsuzluklara karşı yaptırım geliştirmesi gerekliliğini de ortaya koymuştur.

Devletin bu düzen çabası, kanun koyucu özelliği, teknoloji ile devlet ilişkisini belirleyen temel özelliktir. Teknoloji, devlet için düzen koyuculuğu sürdürebilmesi için her zaman önemli bir enstrüman olmuştur ve olacaktır. Üretimde verimliği arttıran bir teknoloji, savaş alanında avantaj sağlayacak bir teknoloji ya da yeni bir tedavi yönteminin yolunu açan bir teknoloji, mahiyeti ne olursa olsun bu teknolojilerin hepsi, devletin düzen sağlama ve sürdürme çabasının birer enstrümanı olabilirler. Yani devleti teknolojiyi savaş odaklı olduğu kadar, vatandaşının refahını arttırma ve/veya eğer varsa sosyal devlet vasıflarını daha iyi yerine getirebilme gibi amaçlarla her zaman kullanabilir.

“bilimsel gelişmelerde savaş dönemindeki seviye”, bu tabirin geçtiği dönem hemen İkinci Dünya Savaşı’nın sonrasıdır. 45-55 milyon sivilin savaş ya da savaş dolayısıyla oluşan şartlarda (açlık, hastalık vb.) ve 20-25 milyon askerin de (5 milyonunun esir olarak) savaş sürecinde hayatını kaybettiği bir dönemdir bu. Peki bu kadar insanın hayatını kaybetmesine rağmen bu dönemdeki teknolojik gelişmeler nelerdir ki, bu denli özlemle yad edilmektedir. Bunlardan bazılarını kısaca sıralamak bize bir fikir verecektir.

• Kabin içi basınç sistemleri: Günümüzde tüm yolcu uçaklarında kullanılan bu sistem ilk defa 1944’te B-29’larda kullanılmıştır. Bu uçaklar aynı zamanda Hiroshima’yı ve Nagasaki’yi bombalayan uçaklardır.
• Radyo destekli navigasyon ve iniş sistemleri: Günümüzde kullanılan sistemlerin ataları 2. Dünya Savaşı esnasında geliştirilmişti.
• Radar: Ses dalgalarının katı cisimlerden yansıdığı 50 yıldan fazla bir süredir bilinse de, bu nun bir araç olarak kullanılması da 2.Dünya Savaşı’nda oldu.
• Sentetik kauçuk ve sentetik yakıt: Müttefikler doğal kauçuka ulaşımları olmadığı için sentetik kauçuk geliştirirken, Almanya da yakıt ihtiyacını giderebilmek için sentetik yakıt üretmiştir.
• Penisilin: 1928’de keşfedilen bu madde, 2.Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru kullanılabilir hale gelmiştir. Müttefik devletler can kayıplarını bu şekilde yaklaşık %10 civarında azaltmayı başarmışlardır.
• Jet motorları: 1937’de keşfedilen ama göz ardı edilen jet motorları, savaş süresince hem Almanya’nın hem de İngiltere’nin dikkatini çekmiş ve günümüzün havacılık altyapısını oluşturmuştur.
• Roketler: Hem uzay macerasını başlatan hem de kıtalararası uzun menzilli füzelerin yapımını sağalayan roket teknolojisi, Almanya’nın ürettiği V1 ve V2 roketlerinin üzerine kurulmuştur.
• Nükleer enerji: Potansiyeli uzun süredir bilinse de, hayata geçişi Manhattan Projesi ile olan ve sonucu nükleer bomba olan bu araştırma süreci, oluşturduğu felaketin yanı sıra nükleer enerjinin kullanımının da yolunu açmıştır.
• Bilgisayarlar: Almanya’nın şifreleme cihazı olan Enigma’nın çözümünde kullanılan Bombe ve bundan daha fazla bilgisayara yakın görülen Colossus gibi makineler bu dönemde geliştirilmiştir.

Görüldüğü gibi günümüze kadar gelen süreçte kullanılmaya devam eden bir çok teknolojinin altyapısı 2.Dünya Savaşı döneminde kurulmuştur. Bunların yanında menşeini tam olarak bilmediğimiz, ama hayatımızı etkileyen, Feridun B. Kaya’nın yazılarında değindiği Mengele tarzındaki kişilerin gayriahlaki ve gayriinsani bir biçimde yaptıkları çalışmaların da yer aldığını düşünürsek, savaş döneminin bilim ve teknoloji açısından oldukça verimli geçmiş olduğunu görmemek mümkün değil.

Devam edeceğiz…