Devlet 2.0 – Bölüm 5

Bedirhan Sonakın, 17 Ağustos 2017

Bitnation örneği üzerinden yola çıkıp, devlet kavramının “disruptive” değişim ihtimalleri üzerine kafa yorarken, elimizdeki en güçlü araç şimdilik “blockchain”gibi gözüküyor. Bu serinin önceki yazılarında değindiğimiz “bitcoin”, “resilience”, “bitnation” gibi kavramların hepsi blockchain altyapısı üzerinde çalışan yapılar olarak ortaya çıkıyor. Blockchain altyapısının da dijital tescil/sicil imkanı sunduğunu da geçtiğimiz yazıda kısaca anlatmıştık. Bu yazıda da bu bağlamdaki kavramları incelemeye devam edeceğiz.

Devlet kavramı, bildiğimiz tarihte, Antik Yunan’dan bu yana farklı tanımları geliştirilmiş bir kavram olmuştur. Max Weber devleti tanımlarken, belli bir alanda var olan, merkezi, uyulması mecburi ve güç kullanma meşruiyeti tekelini elinde bulunduran bir örgütlenmeyi anlatır. Siyasi ideolojiler her ne kadar devleti kendi düşünce çizgilerine göre farklı tanımlasalar da, Max Weber’in ortaya koyduğu kavramlar en azından uygulamada ortaktırlar.

Devlet kavramını bir elimize aldığımızda, diğer elimize de kendiliğinden “vatandaş” kavramını alıyoruz. Türkçe kavram kelime manasında aynı vatana sahip olanlar gibi anlaşılsa da, terminolojik olarak vatandaş kelimesi insanın devlet karşısındaki pozisyonunu belirten, İngilizce’de yer alan “citizen” kelimesinin karşılığıdır. Yani devlet bir diğer deyişle insanı vatandaşa dönüştüren yapının adıdır. Devlet ve vatandaş arasında bir ilişki ve alışveriş oluşur, burada ilişkinin ve alışverişin biçimini belirleyen genellikle devletlerdir.

Bitnation ise bu ilişkiye bambaşka bir açıdan bakarak ortaya çıkmıştır. Dünyanın ilk “Sınırları Olmayan Ademi Merkeziyetçi Gönüllü Ulusu” (Decentralized Borderless Voluntary Nation) tanımıyla ortaya çıkan Bitnation, bir bakıma yukarıda Max Weber’den alıntıladığımız devlet tanımını da oldukça değiştirmekte, hatta tersine döndürmektedir. Bitnation insanlara bir devletin sağladığı kimlik ve sabıka sistemlerini, ihtilaf çözümlerini, güvenlik ve sigorta sistemlerinin hepsini sağlayabileceği iddiasıyla ortaya çıkmıştır. Bu fikri ortaya ilk atan kişi olan Susanne Tarkowski Tempelhof, Bitnation fikrine çıkan yola sağlığın yanında, eğitim ve güvenlik alanlarında da şahıslara hizmet verebilecek bir uluslararası sigorta sistemi oluşturmaya çalışarak çıkmıştır. Bitcoin’in tetiklemesiyle ortaya çıkan bu fikir 2016’dan itibaren Etherum sistemi üzerine kurulup, Pangea isimli dünyanın ilk sanal ulus anayasası kodlanmıştır. Bitnation geleneksel devletlerin şahıslara sağladığı hizmetleri, coğrafi sınırlardan bağımsız olarak sağlamayı hedeflemektedir.

Bitnation’ın kurucusu Tempelhof, kendi kurduğu yapının önemini anlatırken, bunun bir örnek olduğunun üzerinde durmaktadır. Bitnation aslında ileride çıkabilecek olan farklı sanal devlet yapılarının ilkidir. Burada Bitcoin iyi bir örnek olabilir, her ne kadar sanal para denilince akla Bitcoin gelse de, farklı bir çok sanal para birimi de aynı dönemde ortaya çıkmış, az ya da çok bir biçimde kullanılmaktadır. Tempelhof, Bitnation benzeri sanal devlet hizmeti veren yapıların ortaya çıkarak insanlara coğrafi sınırlardan bağımsız bir seçim alanı oluşturulabileceği iddiasındadır.

Bu iddia akıllara şu soruyu da getirmektedir, devlet sadece bir hizmet sağlayıcı mıdır?

Çünkü devletlerin sağladığı her hizmet, eğer Bitnation gibi sanal yapılarla sağlanırsa ve insanların seçme hakkı olursa, insanlar kendi şartlarına en uygun hizmet sağlayıcıyı seçebilirler. Bu tarz bir hizmet hali hazırda Estonya tarafından verilmektedir. Estonya Devleti e-vatandaşlık sistemi ile herhangi bir ülke vatandaşının Estonya yasalarına göre özellikle ticari işlemlerini sürdürmesine izin vermektedir. 2015 yılında Estonya, Bitnation ile bir ortaklık kurarak, noter işlemleri konusunda blockchain tabanlı bir sistem üzerinden hizmet vermeye başlamıştır. Bu gibi örneklerin ilerleyen dönemlerde artacağını öngörmek yanlış olmayacaktır.

Ancak bu yapıyı, günümüzde artan e-devlet örneklerinden ayırmak gerekmektedir. Çünkü e-devlet yapısı aslında var olan devlet sistemlerinin, elektronik tabanlı çözümlerle güncellenmesidir. Vatandaş ve devlet ilişkisi aynı kalmakla beraber, devlet sağladığı hizmetleri elektronik sistemleri kullanarak daha hızlı, etkin ve ucuz bir biçimde sağlamaktadır.

Bitnation örneğinde ise vatandaşlık kavramı, müşteri kavramına evrilmektedir. Devlet ise sadece bir hizmet sağlayıcıdır. Bir kişi farklı durumlarda farklı hizmet sağlayıcıları kullanabilir.

Gelecek yazılarda bu kavramları detaylandırmaya çalışcağız…